W wyniku Powstania Wielkopolskiego, Poznańskie przechodzi pod polską administrację, a Golenhofen znów staje się Golęczewem. Na początku lat 20-tych większość niemieckich osadników wyjeżdża do Niemiec, sprzedając gospodarstwa Polakom z różnych regionów Polski. Kilkanaście niemieckich rodzin zostaje, częściowo asymilując się z polską ludnością. Według relacji mieszkańców, stosunki między dawnymi kolonistami a Polakami były poprawne, a czasami nawet przyjazne.
We wsi powstają polskie organizacje. Od 1921 roku działa polska ochotnicza straż pożarna (jej prezesem był Walenty Siennicki, zamordowany przez Niemców podczas II wojny). W 1922 roku powstało kółko rolnicze, wspólne z Zielątkowem (długoletni prezes – Julian Wygachiewicz; wykonane na podwórzu gospody zdjęcie przedstawia 10-lecie organizacji).
Symbolem odnowienia polskości Golęczewa była figura Matki Boskiej, postawiona w 1928 roku – z okazji 10-lecia niepodległości – w centralnym punkcie wsi.
W 1939 roku zaczęła się niemiecka okupacja. Podczas II wojny św. część polskich mieszkańców zostaje przymusowo wysiedlona, a ich domy zajmują Niemcy (prawdopodobnie – część to rodziny dotychczasowych mieszkańców; a część – zupełnie obcy przybysze z innych stron).
Kilku Polaków ginie w czasie wojny w różnych okolicznościach – ich śmierć upamiętnia tablica pod figurą NMP. Sama figura zostaje w obawie przed zniszczeniem przez Niemców zdemontowana i ukryta w stodole Wygachiewiczów.
Zobacz wpisy
1945: Mogiła żołnierzy Wehrmachtu pod Golęczewem
Równo 78 lat temu, 9 marca 1945 roku na łąkach między Golęczewem i Zielątkowem polscy milicjanci i radzieccy żołnierze rozbili dużą grupę niemieckich żołnierzy. Zabitych, w liczbie 24, pochowano w zbiorowej mogile przy drodze, na skraju lasu. W 2004 roku Pracownia Badań Historycznych i Archeologicznych „Pomost” dokonała ekshumacji szczątków, które…
Album rodziny Sajnów: na Krętej podczas okupacji
Jak wyglądało życie w Golęczewie podczas niemieckiej okupacji w latach 1939-1945 z perspektywy tych Polaków, którzy nie zostali wysiedleni ze wsi? Oto uwiecznione na fotograficznej kliszy migawki z tamtego mrocznego czasu. Zdjęcia są udostępnione przez pochodzącą z Golęczewa Janinę Sajnę. Rodzice Pani Janiny – Marian i Maria Sajna, przybyli do…
Powstańczy sztandar z Golęczewa i Michał Andrzejeszczak
Oto flaga Towarzystwa Powstańców i Wojaków – koła Golęczewo, Sobota i Zielątkowo, utworzonego w 1925 roku, a skupiającego m.in. uczestników Powstania Wielkopolskiego, wówczas mieszkających w naszej okolicy. Jednym z nich był Michał Andrzejeszczak. Sztandar jest przechowywany w Muzeum Powstania Wielkopolskiego w poznańskim Odwachu. Na jednej stronie sztandaru widzimy nazwę koła,…
Lista zmarłych ewangelików z Golęczewa 1905-1946 – gotowa!
Rozpoczęta we wrześniu 2022 r. praca nareszcie została zakończona. Po przejrzeniu setek aktów zgonu z Golęczewa, przechowywanych w Archiwum Państwowym w Poznaniu oraz w USC w Suchym Lesie, powstała lista osób wyznania ewangelickiego – niemieckich Golęczewian, z których ostatnia – Minna John, urodzona w Baborówku w 1873 r. – zmarła…
1935: Przed stodołą Wygachiewiczów
Historyczne zdjęcie, przed historyczną stodołą. To tutaj, w bezpiecznym ukryciu rodzina Wygachiewiczów ukryła na czas okupacji figurę NMP z centrum Golęczewa, niechybnie ratując ją przed zniszczeniem przez niemieckiego okupanta. Zdjęcie zostało wykonane kilka lat przed tymi zdarzeniami – ok. 1935 roku. Nieistniejąca już stodoła stała z tyłu posesji na Tysiąclecia…
Golęczewo a Powstanie Wielkopolskie
Dlaczego nie „Powstanie Wielkopolskie w Golęczewie”? O tym za chwilę. Poniżej próba odtworzenia obrazu wydarzeń z przełomu 1918 i 1919 roku z perspektywy ówczesnego Golenhofen. Oparta na bardzo skąpych źródłach i wzmiankach w literaturze, oraz na… wyobraźni. Paderewski w Golenhofen Zacznijmy od mocnego uderzenia. W przeddzień wybuchu powstania i na…
Lata 30te: gra KS Prowincja Golęczewo
„Okiem oldboya: był taki klub” to artykuł prasowy, wspominający przedwojennych poprzedników GKS Golęczewo. Dotarł do mnie jedynie wycinek gazety, dlatego niestety nie wiem, z jakiego tytułu pochodzi. Oddajmy głos autorowi, którym był jeden z piłkarzy – Jan Macioszek. „Któregoś dnia seniorowi poznańskich artystów-malarzy zebrało się na piłkarskie wspominki. Pokazał starą…
1919: 62 posłów polskiego Sejmu zwiedza Golęczewo
Golęczewo jeszcze niemieckie, a już pod polskim panowaniem. Taką wieś zwiedzała wielka grupa posłów polskiego Sejmu w zaledwie kilka miesięcy po Powstaniu Wielkopolskim. Relację z tej wizyty, zawierającą bardzo ciekawe spostrzeżenia, można przeczytać w wydawanym w Cieszynie czasopiśmie „Rolnik Śląski”, wydanie z 1 lipca 1919 r. Z artykułu w innym…
1928: tak przebiegała uroczystość odsłonięcia figury NMP
11 listopada, w symboliczną 10 rocznicę odzyskania niepodległości, miała miejsce w Golęczewie wyjątkowa uroczystość. Odnaleziona w archiwum warszawskiej „Gazety Świątecznej” relacja Juliana Wygachiewicza (wydanie z 20 stycznia 1929 r.) barwnie opisuje jej przebieg. Gospodarz domu na Tysiąclecia 2a, ogrodnik i aktywny działacz kółka rolniczego, był jednym z pierwszych Polaków, którzy…
Kto spoczywa na golęczewskim cmentarzu? Lista zmarłych 1905-1922
Na ewangelickim cmentarzu, który widzę z okna domu, nie ma żadnych nagrobków z tablicami. Od lat nie dawało mi spokoju pytanie, kto został tam pochowany. Ta lista daje w dużej mierze odpowiedź i przywraca pamięć o ludziach innego języka, którzy mieszkali w naszym Golęczewie. Kilka tygodni pracy, długie godziny spędzone…
Rodzina Krüger: pierwsi gospodarze na Dworcowej 26
Internet działa cuda. Dzięki wpisowi w niemieckim forum amatorów genealogii udało mi się nawiązać kontakt z potomkini kolejnej rodziny, która mieszkała w Golęczewie ponad 100 lat temu. Dom na Dworcowej 26 jest od ponad 30 lat opuszczony. Dziś przysłonięty jest przez gęstą zieleń, jesienią przybierającą wspaniałe barwy. Przez kilkadziesiąt lat…
Lata 30-te: golęczewskie panny przed szkołą
Przed nami wyjątkowo piękna, nastrojowa fotografia. Przed golęczewską szkołą stoją dwie młode dziewczyny. Postawiony na początku XX wieku budynek jest w doskonałym stanie, przed późniejszymi zniekształceniami i przebudowami. Szkoła tonie w bujnej zieleni. Takie było Golęczewo! W centrum zdjęcia pozują nastolatki – Zdzisława Wygachiewicz(-Sroka) i Maria Walkowiak. Zbliżenie kadru ukazuje…
Dworzec: otwarcie wystawy z dokumentami kolejowymi
W niedzielę 4 września br., podczas imprezy „Historia z nocy się wyłania”, w poczekalni golęczewskiego dworca zostały odsłonięte gabloty z kopiami archiwalnych dokumentów, odnalezionych podczas remontu stacji w 2018 r. Dokumenty na swój specyficzny, urzędowy sposób opisują rzeczywistość, w której funkcjonowały. Poniżej prezentuję kilka z nich, głównie pochodzących z lat…
1922: Julian Wygachiewicz zachęca do osadnictwa w Poznańskiem
Zaledwie rok po zakupie od Niemca domu przy Tysiąclecia 2a, pochodzący z Lubelskiego Julian Wygachiewicz napisał list do redakcji Gazety Świątecznej. Wydrukowany w wydaniu z 11 czerwca 1922 r. list to prawdziwa laurka gospodarki w Poznańskiem. Być może taki był właśnie cel Wygachiewicza (na zdjęciu – z żoną Józefą; zdjęcie…
Album rodziny Durdel
Rodzina Durdel mieszkała w Golęczewie od 1905 do 1945 roku. Mieszkający w Niemczech Manfred Durdel udostępnił nam zdjęcia ze swojego rodzinnego albumu. Na fotografiach oglądamy wieś z perspektywy jednej z tych niemieckich rodzin, które w okresie międzywojennym przyjęły polskie obywatelstwo i pozostały w Golęczewie. Najstarsze z kolekcji zdjęcie pochodzi z…
1904: sikawka strażacka dla Golęczewa
Golęczewska Ochotnicza Straż Pożarna powstała w 1921 roku, ale już kilkanaście lat wcześniej wieś miała już swoją sikawkę, a mieszkańcy ubezpieczali się od pożaru. Archiwalne dokumenty pozwoliły mi ustalić, jak wyglądał model sprzętu, który był w użytku w Golenhofen. W zachowanym w Gnieźnie archiwum Komisji Osadniczej odnalazłem dokumenty z 1904…
Album rodziny Rosinger
Rodzina Rosinger przybyła do Golęczewa prawdopodobnie w 1905 roku, z dalekiego Szemlak pod Aradem w ówczesnych Węgrzech (dziś to zachodnia część Rumunii). Dzięki fotografiom, udostępnionym przez Leszka Tamma, prawnuka Petera i Kathariny Rosinger, mamy niezwykłą okazję zajrzeć do życia codziennego naszej wsi w latach trzydziestych i początku lat 40-tych XX…
Lata 30-te: małżeństwo John-Janakowska
Jak wyglądały relacje „nowych” polskich mieszkańców Golęczewa i „starych” niemieckich osadników w okresie międzywojennym? Ponoć całkiem poprawnie. Zdarzały się nawet mieszane małżeństwa – jak związek Paula Johna i Wacławy Janakowskiej. Lokalizacja fotografii to dom przy ul. Lipowej 5, który ok. 1924 roku zakupił Jan Janakowski od Georga Stiedla. Jego córka,…
1927: zuchwały napad bandycki na Dworcowej 39
„Kurier Poznański” z 22 listopada 1927 r. przynosi mrożącą krew żyłach wiadomość. Pościg za złoczyńcami póki co bez rezultatu. Poniżej treść całej prasowej notatki, Z Wielkopolski – Golęczewo. Zuchwały napad bandycki. W tych dniach nieznani sprawcy włamali się do mieszkania gospodarza Krystjana Kautza. Złoczyńcy weszli do pokoju służebnego, w którym…
1925: koncesja na wyszynk dla golęczewskiej gospody
Przed wojną, tak jak i teraz, trzeba było uzyskać pozwolenie na wyszynk napojów wyskokowych. Zachowane w poznańskim Archiwum Państwowym pismo koncesyjne zawiera szczegółowy plan pomieszczeń parteru gospody, należącej wówczas do państwa Sroków. „Niniejsze zezwolenie jest ważne litylko dla osoby, której zostaje wydane, i uprawnia do prowadzenia przedsiębiorstwa jedynie w ubikacjach…
Lata 20-te: wielka uroczystość w Golęczewie
W pewien letni dzień w centrum wsi do zbiorowego zdjęcia stanęło ponad 100 osób – cywilów, żołnierzy, kobiet i księży. Zebranym towarzyszyło 6 sztandarów. Okazja musiała być wyjątkowa – pytanie, jaka? Cywile w większości mają rogatywki – można przypuszczać, że to weterani Powstania Wielkopolskiego. Wojskowi to niechybnie goście z Biedruska.…
1932: 10-lecie kółka rolniczego w Golęczewie
Wykonany na podwórzu Gospody pod Złotą Gwiazdą zbiorowy portret przedstawia miejscowych i przyjezdnych uczestników uroczystości 10-lecia tej ważnej dla wsi organizacji. Opis na odwrocie zdjęcia głosi: Dnia 16 X 1932 roku. Obchód dziesięciolecia kółka rolniczego w Golęczewie. P.P. (panowie) Mingnowski? z centrali, Fenrych Władysław prezes W.T.K.R. (Wielkopolskie Towarzystwo Kółek Rolniczych)…
1933: chrzciny Romana Lamcha w „Wielkopolaninie”
Wydanie gazety „Wielkopolanin” z 31 października 1933 r. zawiera ciekawą relację z Golęczewa. Chrztowi Romana Lamcha towarzyszył zjazd narodowców, czyli członków partii Narodowa Demokracja (endecja), którzy w dużej umundurowanej grupie pojawili się na mszy w kościele w Sobocie oraz przedefilowali przez Golęczewo. Rodzina Lamchów mieszkała wówczas w domu przy ul.…
1925: Golęczewo na grafice Wilhelma Thiele
W wyniku Powstania Wielkopolskiego i traktatu wersalskiego Niemcy straciły prowincję poznańską, Pomorze Gdańskie i inne ziemie. Tak jak w powojennej Polsce, w Niemczech cały czas żywa była pamięć o utraconych „niemieckich kresach wschodnich”. Nostalgia często łączyła się z jednoznacznie deklarowaną chęcią odzyskania tych ziem – czyli zwykłym rewizjonizmem. Wyrazem tej…
Do śrutownika w gospodzie
Na zdjęciu z prawdopodobnie z końca lat 30-tych Zygmunt Kostański pozuje pod podcieniami budynku gospodarczego golęczewskiej gospody. Zdjęcie przedstawia wóz z ziarnem, przywiezionym do śrutownika znajdującym się w budynku z tyłu (śrutownik służy do śrutowania ziarna zbóż. Efektem finalnym jest śruta, przydatna jako pasza). Obecnie te podcienia są zabudowane. Przed…
1940: Golęczewo z perspektywy samolotu Luftwaffe
Tak wyglądała zabudowa Golęczewa w czasie II wojny światowej. Przed nami fotomapa wydana przez Sonderluftbildabteilung des R.L.M. Gruppe Munster w 1940 roku, na podstawie zdjęcia Luftwaffe. Na zdjęciu możemy się przekonać, jak niewiele zmieniła się zabudowa Golęczewa w okresie międzywojennym – a jednocześnie, jak mała była wieś w porównaniu do…
1926: Julian Wygachiewicz opisuje prace rolne w Golęczewie
10 stycznia 1926 r. w warszawskiej Gazecie Świątecznej ukazał się list Golęczewianina – Juliana Wygachiewicza (Tysiąclecia 2a), zawierający barwny opis ówczesnej gospodarki rolnej. To relacja z odbytej kilka miesięcy wcześniej wizyty rolników z Polesia. Poniżej treść całego artykułu. Pisownia oryginalna. Listy do Gazety Świątecznej. Z Gołęczewa pod Poznaniem. Jak gospodarują…
Golęczewo w archiwalnych rozkładach jazdy
Przystanek kolei w Golenhofen powstał w 1906 roku. Rzućmy okiem na kilka rozkładów jazdy. Pierwszy rozkład linii Posen-Belgard pochodzi z 1914 roku. Co ciekawe, 70 lat później pokonanie dystansu z Poznania do Golęczewa zajmowało więcej czasu niż „za Wilusia”. Rozkłady z lat 30, 40 i 80 ze zbiorów p. Krzysztofa…
Zdjęcia z archiwum Kamili Zamiara-Franczak
Kamila Franczak z domu Zamiara zgodziła się udostępnić zdjęcia z archiwum rodziny Zamiarów. Najstarsze fotografie pochodzą z lat 20-tych. Nieistniejąca już kuźnia i konstrukcja wiatraka pompy wodnej – to tylko niektóre z obiektów Golęczewa uwiecznionych na zdjęciach. Stefan Zamiara był w grupie pierwszych polskich mieszkańców, którzy zakupili domy od niemieckich…
1926: golęczewscy uczniowie dziękują USA
W 1926 roku pod Deklaracją Podziwu i Przyjaźni dla Stanów Zjednoczonych, podpisało się ponad 5 milionów Polaków. Akcja zbierania podpisów była formą podziękowania dla USA za wsparcie udzielone podczas I wojny światowej idei niepodległości Polski – w tym za deklaracje prezydenta Woodrowa Wilsona. Miliony podpisów zostały przekazane prezydentowi USA i…
Golęczewo 
Musisz się zalogować aby dodać komentarz.