Cawein, czyli winnica w Golęczewie

W 1911/1912 Peter i Magdalena Cawein przybyli do Golenhofen z Ilbesheim (wówczas Bawaria, a dziś – Nadrenia-Palatynat). Równo sto lat po opuszczeniu Golęczewa przez Magdalenę, jej prawnuk Sebastian Kessler znalazł stronę goleczewo.com, a następnie podzielił się informacjami o historii rodziny. Prawdziwym rarytasem jest szczegółowy opis majątku golęczewskiego gospodarstwa Caweinów.

Rodzina Petera Caweina (ur. 1857) pochodziła ponoć od francuskich Hugenotów, protestantów, którzy przed religijnymi prześladowaniami uszli w XVII wieku do Niemiec. Nazwisko Cawein ma pochodzić od protestanckiego przywódcy – Kalwina.

Mieli troje dzieci (Emma ur. 1907, Laura ur. 1909, Karl ur. 1911). Wkrótce po urodzinach Karla, Peter wystawił swoje majętności w Ilbesheim na sprzedaż i zdecydował się przeprowadzić na drugi koniec kraju – do Golenhofen. Caweinowie objęli 16-hektarowe gospodarstwo nr 33 (obecnie ul. Dworcowa 24). Znad Renu wzięli ze sobą parobka o imieniu Heinrich.

Dzieje Caweinów w Golęczewie mają smutny koniec. W 1922 roku Peter ulega nieszczęśliwemu wypadkowi – spada z konia i wkrótce umiera – pochowany jest na golęczewskim cmentarzu. Magdalena zostaje sama z trójką dzieci. W tym czasie nowe polskie władze na różne sposoby wpływały na niemieckich osadników, którzy stosunkowo od niedawna mieszkali w Poznańskiem, żeby skłonić ich do opuszczenia Polski. Mniej lub więcej pod przymusem, Magdalena zostawia majątek w Golęczewie (w 1922/1923 r.). Wyjeżdża najpierw do niemieckiej wówczas Piły (Schneidemühl), a następnie osiada z dziećmi w Aschersleben w Saksonii-Anhalt.

Córka Laura w latach 30-tych wychodzi za mąż i przeprowadza się do Oldenburga. Emma i Karl z matką Magdaleną zostają w Aschersleben. Rodzina jest rozdzielona nową granicą – Laura mieszka w Zachodnich Niemczech, a matka i rodzeństwo w NRD.

Wnuk Laury, Sebastian Kessler z Oldenburga udostępnił zdjęcia i ciekawe dokumenty, dotyczące majątku Caweinów. Po opuszczeniu Golęczewa, Magdalena Cawein starała się o odszkodowanie za utracone mienie i otrzymała je na mocy ówczesnych polsko-niemieckich umów międzyrządowych. W ocenie rodziny, odszkodowanie było bardzo niskie.

Śladem tych starań jest inwentarz majątku gospodarstwa Caweinów w Golęczewie, zamieszczony poniżej (tłumaczenie: Grzegorz Grupiński). Z dokumentu dowiadujemy się, co uprawiano i jakie zwierzęta hodowano. Wrażenie robi bogate wyposażenie w maszyny i urządzenia rolnicze. Dla informacji: powtarzająca się w inwentarzu miara wagi, cetnar to ok. 50 kg.

Podziękowania dla Sebastiana Kesslera! Od niego jeszcze jeden szczegół – wspomniany w inwentarzu, pozostawiony w Golęczewie pies Caweinów miał na imię Filax.

Inwentarz gospodarstwa Caweinów w Golęczewie, 1924

Golęszewo, 28 lutego 1924 r.
Wycena gospodarstwa nr 33, Golęszewo, powiat Poznań-Zachód
Właściciel: Magdalena Cawein
Roczna renta: 430,38 marek
Wielkość: 16 ha

Budynki:
1 dom mieszkalny murowany z cegły,  10 x 9 m, podpiwniczony; piwniczka z zabudową kolumnową; weranda na parterze; wybudowany 1905
1 kuchnia paszowa murowana, kryta papą 5 x 5 m, wybudowana w 1911
1 obora, kamienno-szachulcowa ze ścianką kolankową; 9 x 12 m, wybudowana 1905
1 stodoła drewniana, kryta papą, 16 x 9 m, zbudowana 1905
1 szopa drewniana 10 x 5 m, rok budowy 1911
Przyłącze wodne
Płot drewniany 16 mb
Płot z siatki drucianej 58 mb
140 m mur z cegły

Żywy inwentarz:
1 byk brązowy 7-letni, 1,65 m
1 biało-siwy koń 12 lat, 1,62 m
1 krowa, 3 lata, 12 cetnarów
1 krowa 5 lat, 9 cetnarów
1 krowa 4 lata, 8 cetnarów
1 krowa 4 lata, 7,50 cetnara
2 tuczniki po 3 cetnary
3 młode prosiaki po 0,70 – 2,10 cetnara
1 owca-maciorka 1,20 cetnara
1 kozioł 1 cetnar
1 baranek
1 koza z 2 koźlętami
40 kurczaków
1 pies

Inwentarz martwy
1 kierat
4 szerokie młocarnie
1 sieczkarnia
1 ręczny śrutownik
1 zgrabiarka konna (grabie końskie)
1 żniwiarka 
1 kosiarka do trawy
1 siewnik o szerokości 1,75 m Regina
1 koparka do ziemniaków
¼ sadzarki do ziemniaków – 4-rzędowej
1 zbiornik na gnojówkę ocynkowany 600 l
1 dębowa beczka na wino 1100 l
1/3 walca rolniczego
1 kultywator
1 pług obrotowy
1 pług do głębokiej uprawy
1 pług trójłopatowy
1 pług do obsypywania
2 chwastowniki
1 zestaw bron ciężkich żelaznych, 2-częściowy
1 zestaw bron siewnych 6-częściowy
1 bryczka
3 furmanki
1 wóz jednokonny
5 uprzęży dla koni
1 uprząż do bryczki
1 kamień do ostrzenia
1 parnik do ziemniaków
1 koryto
1 rozdrabniacz do ziemniaków
2 maselnice
1000 sztuk torfu
5 m drewna opałowego
2 dyszle
3 długie deski (?)
2 krótkie deski (?)

Pomniejsze sprzęty
2 rozdrabniacze do buraków
1 rozdrabniarka do owoców z prasą do wina
1 przenośny kocioł do gotowania prania
8 bydlęcych łańcuchów
4 łańcuchy napinające
1 waga zbożowa
1 piec do pieczenia
1 beczka dębowa 200 l
1 beczka dębowa 230 l
3 beczki po 300 l

Drzewa owocowe:
1 wiśnia wysokopienna 22-letnia
20 jabłoni wysokopiennych 21-letnich
7 grusz wysokopiennych 22-letnich
18 niskopiennych śliw i 1 niskopienna wiśnia
142 krzewy porzeczki
34 szt. winorośli 12-letnich
280 szt. winorośli 7-letnich
9 krzewów pigwy 10-letnich
1 orzech wysokopienny 20-letni

Zasiewy:
25 morgów żyta – 22 centnarów

Plony:
6 cetnarów żyta
20 cetnarów owsa
3 cetnary jęczmienia
2 cetnary mieszanki
150 cetnarów ziemniaków
100 cetnarów buraków pastewnych
200 cetnarów słomy
70 cetnarów siana
100 cetnarów kiszonki

Pola:
14 hektarów
1,50 ha łąki
0,82 ha ogrodu i dziedzińca

Uzupełnienie
1 kuchnia typu angielka
1 dębowa beczka do mięsa
1 dębowa beczka na zioła
1 mała beczka do fasoli

W sumie wartość gospodarstwa – 42 074 franki szwajcarskie

Niżej podpisany niniejszym zaświadcza, że ​​inwentarz i budynki zostały sprawdzone na miejscu, a podane ceny są realne.
Sądowy przysięgły rzeczoznawca rolnictwa
(Giese?)

Majątek wyceniany przez komisję jest moją własnością, co poświadczam własnoręcznym podpisem.
(Magdalena Cawein)