Pompa wodna napędzana turbiną wiatrową, zaopatrująca większość gospodarstw we wodę, wraz z instalacją wodociągową, była prawdziwym pomnikiem przemyślności projektanta wzorcowej wsi Golenhofen. Paul Fischer – bo o nim mowa, opisał szczegółowo całą tę instalację w czasopiśmie Archiv für Innere Kolonisation, w 1909 roku.
Dziękuję Bibliotece Uniwersytecko-Miejskiej w Kolonii (Universitäts- und Stadtbibliothek Köln) za udostępnienie skanu artykułu. Tłumaczenie własne (z pewnością niedoskonałe ze wzgl. na fachowe słownictwo).
Sieć wodociągowa w osadzie Golenhofen (powiat Poznań-Zachód)
Gdy w latach 1903-06 Komisja Osadnicza dla Prus Zachodnich i Prowincji Poznańskiej utworzyła i zbudowała na surowym korzeniu zamkniętą wieś w Golenhofen (dawniej Golenczewo), powiat Poznań-Zachód, ze względów higienicznych postanowiono tu stworzyć centralne wodociągi. Zachodziła obawa, że z budowanych indywidualnie studni, z płytkich wód gruntowych, nie da się pozyskać czystej wody pitnej – ze względu na potencjalne zanieczyszczenie obornikiem. Z kolei, wybudowanie odpowiedniej liczby studni głębinowych byłoby zbyt kosztowne. Dobra sytuacja komunikacyjna wsi przy drodze Poznań-Oborniki, dostępność przystanku na linii kolejowej Posen-Schneidemühl (Poznań-Piła), a także zwartość obszaru dóbr dawnego majątku pozwoliły na stworzenie tu wzorcowego obiektu, wraz z wyposażeniem do wspólnego wykorzystania.
Zachodziła konieczność zaspokojenia potrzeb wodnych dla około 30 gospodarstw chłopskich i szeregu mieszkań robotniczych. Dzienne zużycie gospodarki 50 morgów założono na około 1 000 litrów, tak że dzienna wymagana ilość wody wynosiła około 30 000 litrów.
Próby wiertnicze w najwyższym punkcie w bezpośrednim sąsiedztwie centrum wsi wykazały obfitą warstwę żwiru wodonośnego na głębokości 12 m. W tym miejscu wykonano głęboki na 15 m i szeroki na 1,8 m obmurowany szyb, który jak wykazały próbne pompowanie, otrzymywał wystarczający dopływ wody. Pompa tego obiektu jest obsługiwana przez turbinę wiatrową, a kiedy ta jest unieruchomiona – przez kierat konny.
Dla silnika wiatrowego zakłada się wydajność godzinową 5 000 litrów, przy prędkości wiatru 4-5 m na sekundę i sześciu godzinach pracy dziennie, choć według obserwacji meteorologicznych w prowincji poznańskiej można spodziewać się ośmiu godzin pracy dziennie – według wartości uśrednionych dla całego roku.
Ponieważ studnia ma średni poziom wody 5 m, a zatem poziom wody nie jest większy niż 10 m pod powierzchnią ziemi, całkowita wysokość wody od poziomu wody studziennej do wylotu rury ciśnieniowej w zbiorniku wynosi 15 m, biorąc pod uwagę straty w rurociągu i pompie.
Na wyposażenie składa się: stalowa turbina wiatrowa „System Herkules” o średnicy koła 4,5 m i samoregulacji w zależności od kierunku i siły wiatru; dwustronnie działająca pompa ssąca i ciśnieniowa o średnicy cylindra 100 mm i ciśnieniowym kotle wiatrowym o wydajności godzinowej 5 metrów sześciennych. Urządzenia są dostarczone przez Dresdener Windturbinen-Werken i zamontowane na wieży z kutego żelaza o wysokości 18 m. Dzięki samoregulacji turbiny wiatrowej wiatr ma nieograniczony dostęp do koła ze wszystkich stron.
W celu gromadzenia pompowanej wody, bezpośrednio obok przepompowni zbudowano ceglany zbiornik wodny, którego zawartość (120 metrów sześciennych) odpowiada czterokrotności dziennego zapotrzebowania.
Różnica wysokości od zbiornika, którego dno znajduje się 1 m nad ziemią, do wylotu studni w najniższym miejscu wsi, wynosi 5 m, a 3 m do najwyższego punktu; w tym drugim przypadku podłoga budynku znajduje się 0,80 m nad ziemią, wypływ znajduje się 1 m nad tym poziomem. Rury prowadzą ze zbiornika na odległość 500 m do najniższego punktu wsi i 400 m w przeciwnym punkcie.
Przy rozprowadzeniu wody ważne było to, żeby każde gospodarstwo w kuchni (a dwa największe – również w stajni) otrzymało jeden lub dwa 1-calowe zawory spustowe do czerpania wody. Ponadto w najniżej położonym punkcie wodociągu (w budynku z pomieszczeniem dla sikawki strażackiej) przygotowano rodzaj hydrantu, z którego bezpośrednio lub za pomocą węża do gaszenia pożaru można pobrać jak największą ilość wody.
Znajduje się tu więc 26 gospodarstw rolnych, każde z jednym kranem (a dwa z nich po 2 krany), 4 dwurodzinne domy robotnicze po 2 krany, dom robotniczy jednorodzinny z 1 punktem poboru wody, a także szkoła i dom modlitwy z kranem spustowym do ciągłej pracy; budynek łaźni-pralni-remizy-piekarni z łącznie 3 kranami i wspomnianym wcześniej hydrantem, zaś na rynku – studnia z basenem i wodopojem dla bydła, zaopatrzona w 2 wyloty wody. W sumie daje to 44 punkty poboru wody. Przepływ wody może być łatwo zablokowany zapadką tuż za zbiornikiem.
Do celów obliczenia szerokości głównej rury wodociągu przyjęto, że w bezpośrednim sąsiedztwie każdej z zagród całe zaopatrzenie w wodę musi zostać wycofane w przypadku wybuchu pożaru lub z innych powodów. Ilość wody na godzinę wynosi 5 000 litrów, czyli ok. 1,40 litra na sekundę. Najwyższa i przez to najmniej korzystnie położona rura, oddalona o około 400 m od zbiornika, ma wysokość ciśnienia 3 m, więc trzeba było użyć rur, które przy natężeniu przepływu 1,40 litra na sekundę dają ciśnienie na 100 metrów wysokości 3:5 =0,60 m. Ponieważ rury o średnicy 60 mm dają objętość wody 1,414 litra, przy prędkości wody w rurociągu 0,50 m na sekundę i przy jednoczesnej stracie ciśnienia na rurę 100 m na 0,59 m, w głównej nitce zastosowano rury żeliwne o szerokości 60 mm. Odgałęzienia po obu stronach głównej nitki do poszczególnych domów, o długości od 10 do 15 m, zostały wykonane z rur 26 mm (częściowo ołowiano-żelaznych, częściowo kutych) z gwintem 26 mm.
Dzięki zastosowaniu tych szerokości rur możliwe stało się skierowanie wody na pierwsze piętro budynku szkolnego, oddalone o 350 m, gdzie znajduje się mieszkanie nauczyciela, i to mimo iż przed szkołą wodociąg zaopatruje studnię z wodopojem dla bydła.
Aby móc pompować wodę niezależnie od wiatru, przepompownia została wyposażona w kierat, który przy wyłączonej turbinie wiatrowej może być obsługiwany przez jedno lub dwa zwierzęta pociągowe. W takiej sytuacji również osiąga się wydajność 5 000 litrów na godzinę.
Urządzenia te działają nieprzerwanie od 6 lat. Z wyjątkiem drobnych napraw łożysk przepompowni, możliwych do wykonania w krótkim czasie, żadne zakłócenia nie były zauważalne podczas intensywnego użytkowania. Taki sposób zaopatrzenia w wodę można zatem określić jako całkiem udany.
Koszty całego systemu są następujące:
Fontanna 900 marek
Zbiornik 5600 marek
Turbina wiatrowa z żelazną wieżą i pompą 7200 marek
Kierat 500 marek
Wodociąg (linia główna, odgałęzienia, krany itp.) 800 marek
Razem 15 000 marek
W przypadku 26 gospodarstw, 5 zagród robotniczych, budynku szkolnego; oraz 6 punktów dostępnych publicznie – łącznie 44 kranów, daje to średni koszt 395 marek na jeden punkt poboru wody. Pojedyncze studnie z pompą na głębokości 15 m kosztowałyby 450 marek każda, co dałoby 19 800 marek na 44 punkty.
Fischer, Regierungs- und Baurat (radca rządowy i budowlany).
Golęczewo 
Musisz się zalogować aby dodać komentarz.