1912: Diabeł z golęczewskich bagien

Po długich internetowych poszukiwaniach udało mi się odnaleźć treść krótkiego podania, zapisanego przez Otto Knoopa i wydanego w 1912 roku w zbiorze bajek przez gimnazjum w Rogoźnie jako „dodatek naukowy do programu wielkanocnego”. Swoją drogą ciekawe, że uczniom gimnazjum na Wielkanoc serwowano ludowe opowieści o diabłach…

Diabeł z bagien

W pewnym lesie pod Golenczewem (obecnie Golenhofen), znajdują się bagna, w których – jak ludzie opowiadają – diabeł chowa swoje młode. Wiele lat temu pewien człowiek przeprawiał się przez te bagna z taczką. Nagle zobaczył przed sobą mężczyznę we fraku i cylindrze, z końską i kurzą łapą. Ten kazał mu pożyczyć wózek, żeby mógł przewieźć swoje dzieci przez bagna. Tak też mężczyzna zrobił. Po chwili diabeł wrócił, oddał taczkę i odwdzięczył się czapką pełną złota.

Tłumaczenie własne; fragment pochodzi z broszury Otto Knoopa „Posener Dämonensagen. Ein Beitrag zur Sagenkunde der Provinz Posen, in: Königl. Gymnasium in Rogasen. Wissenschaftliche Beilage zum Osterprogramm 1912, Rogasen 1912” –
„Poznańskie opowieści o demonach. Przyczynek do wiedzy o podaniach prowincji poznańskiej. Dodatek naukowy do programu wielkanocnego”.

Wikipedia o autorze: „Otto Hermann Samuel Knoop (ur. 20 kwietnia 1853 w Karzcinie, zm. 8 listopada 1931 w Stargardzie) – niemiecki profesor etnografii, folklorysta i badacz kultury Pomorza i Wielkopolski. Większość swojego życia poświęcił badaniu lokalnych tradycji, legend i bajek. Autor licznych prac w tejże tematyce (m.in.: Legendy pomorskie, Stargarder Sagen, Sagen und Erzählungen aus der Provinz Posen). Studiował filologię, następnie pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Rogoźnie. W 1885 osiadł na stałe w Poznaniu.”

Z kolei, portal NaszeKaszuby.pl pisze o nim: „Otto Knoop urodził się w podsłupskim Karżcinie 20 kwietnia 1853 roku. Po ukończeniu gimnazjum klasycznego w Stargardzie Szczecińskim, studiował w Gryfii języki starożytne, historię i język niemiecki oraz w Lipsku filozofię. Przypuszczalnie w czasie studiów zetknął się z teoriami Augusta Comte’a i Herberta Spencera, co zaważyło na jego dalszej działalności i rozbudziło zainteresowanie rodzimą kulturą. Jak we wstępie do polskiej edycji „Legend Pomorskich” napisała Katarzyna Marciniak „(…) całe swe dorosłe życie poświęcił dokumentowaniu folkloru Pomorza i Wielkopolski. Do sposobu i metod zbierania materiału empirycznego w tamtym okresie nie przywiązywano jeszcze szczególnej wagi. Za cel stawiano sobie gromadzenie jak najobszerniejszego materiału, co miało zwiększyć jego wiarygodność. (…) Dokładnie w tym schemacie XIX-wiecznego zbieractwa etnograficznego pracował Otto Knoop (…), podobnie jak inni współcześni mu badacze, nie przywiązywał wagi do tego, kto mu daną bajkę opowiadał ani gdzie miało to miejsce”. Po ukończeniu studiów w 1872 roku podjął pracę nauczyciela w prowincji poznańskiej – uczył m.in. w Lesznie, Bydgoszczy, Gnieźnie, Poznaniu i Rogoźnie. Po zakończeniu I wojny światowej był już emerytem. Ze względu na przyznanie Rogoźna odradzającej się Polsce przeniósł się do Stargardu. Tam zmarł 8 listopada 1931 roku i został pochowany na nieistniejącym już cmentarzu ewangelickim (dziś Park 3 Maja).”