1992: tornado uderza w Golęczewo

„27 sierpnia ok. godz. 14 mieszkańcy Golęczewa przeżyli chwile grozy. Wichura, burza i ulewny deszcz w ciągu kilku minut dokonały spustoszeń w wielu golęczewskich gospodarstwach” – pisała Gazeta Sucholeska. Dziś to wydarzenie rekonstruuje w fachowym ujęciu znawcy tornad – Joanna Kubiak, mieszkanka Golęczewa, od dziecka zafascynowana tymi zjawiskami pogodowymi.

Trąba powietrza w Golęczewie – schwytany winowajca

Autor: Joanna Kubiak

Tornada to nagłe zjawiska atmosferyczne, które możemy obserwować wokół nas. Jedne o niegroźnych skutkach, inne obrosłe w legendę i budzące strach. I właśnie ustny przekaz o wystąpieniu takiego tornada w naszej gminie, skłonił do poszukiwań u źródeł. Na stronie internetowej „European Severe Weather Database” można odnaleźć informacje o zanotowanych trąbach powietrznych, które wystąpiły m.in. w Polsce, w latach 1900-2022. Po przeanalizowaniu znajdujących się tam danych nie odnaleziono żadnych informacji o trąbie powietrznej, która wg przekazów wystąpiła w Golęczewie, wsi znajdującej się w gminie Suchy Las, w woj. wielkopolskim. Czy tornado w Golęczewie jest przekazywaną legendą czy prawdziwym wycinkiem z lokalnej historii?

Odnaleziono kilka osób, które w latach dziewięćdziesiątych żyły w Golęczewie. Z ich zeznań udało się ustalić datę wystąpienia tego zjawiska. Miało ono miejsce końcem sierpnia 1992 w godzinach popołudniowych ok. 14:00-15:00. Niebo było pokryte czarnymi chmurami, nisko osadzonymi, które niosły ze sobą niszczącą siłę. Świadkowie wskazują, że dotknięty został tylko północno zachodni fragment miejscowości, a ich wspomnienia z tamtych dni brzmią następująco [2]:

• Na ulicy Tysiąclecia zawalił się komin. (Znacznik A)
• Ulica Tysiąclecia, spadające dachówki, kury uniesione w powietrze na około 20 m, doświadczenie szumu, pisku, trzasków. (Znacznik B)
• Na ulicy Cichej (środkowa część) zerwało ¾ dachu. Dom załapał się bokiem trąby. Podniosło belki dachu i wbiło ponownie krokwie z przesunięciem o kilka centymetrów. Straty materialne na strychu. (Znacznik C)
• Na ulicy Spokojnej połamało szklarnie i powyginało stalowe rury. (Znacznik D)
• Początkowe numery ulicy Dworcowej. Zerwany został dach stodoły po czym wylądował on około 50 m dalej na południe. Ponadto uszkodzeniom uległy dachy domów. Dach został podniesiony o kilka centymetrów. (Znacznik E oraz F)
• Połamane drzewa w lesie wokoło ulicy Obornickiej. (Znacznik G)
• Ulica i las wyglądały jakby spad na nie samolot (Znacznik E/F)

Dwóch świadków wspomina o tym, iż na własne oczy widziało lej – osoba z Tysiąclecia oraz ulicy Cichej. Lej widoczny był prawdopodobnie z powodu unoszenia się materiałów z powierzchni ziemi. Świadectwa osób wskazują, iż najpierw trąba powietrza dotknęła ulicę Tysiąclecia, następnie budynki na ulicy Spokojnej, potem Dworcową, a na samym końcu zniszczony został kawałek lasu przy drodze S11.

Odnaleziona informacja z Gazety Sucholeskiej z 1992 roku wskazuje, iż 27 sierpnia o godzinie 14:00 przez Golęczewo przeszła „wichura” czy też „huragan”. „Huragan nadleciał pustym polem” [9] – można przeczytać w jednym z artykułów, co zgadzało by się z opisem świadka, który określił, jakby tornado nadeszło od strony pól. Dalej można przeczytać, iż całe zjawisko trwało kilka minut. [10] Szkody jakie poczyniło to zerwane dachy, w szczególności zerwany został dach stodoły (znacznik E), którego belki uszkodziły dom mieszkalny, dach w budynku mieszkalnym z jednej ze stron podniósł się o około 0.5 m, przedmioty zostały podniesione i powbijały okna [10]. Ucierpiała również stodoła na ulicy Cichej oraz metalowe konstrukcje tuneli foliowych zostały zrównane z ziemią (znacznik D) [10]. Według opisu zniszczone zostało 400 m sieci elektrycznej (prawdopodobna lokalizacja tej sieci została oznaczona na mapie jako znacznik H). Podczas trąby powietrznej zostały połamane drzewa na ulicy Tysiąclecia (znacznik I) [10]. Części domu dróżnika zablokowały przejazd kolejowy, (znacznik J) [10] a w domu na ulicy Ogrodowej podniesione zostało pokrycie dachowe wraz z warstwą betonu (znacznik K) [10]. Nie było na szczęście ofiar w ludziach. [10]

Najczęstszym dźwiękiem tornada jest ciągłe dudnienie. Czasami wydaje ono głośny szum przypominający huk wodospadu lub odgłos otwieranych szyb samochodowych podczas bardzo szybkiej jazdy [4-6]. Ciemne gęste chmury mogą być również oznaką zbliżającego się tornada. [7] Analizując ich występowanie w Polsce, najczęstszymi miesiącami pojawiania się tornad są miesiące maj, czerwiec, lipiec i sierpień. Natomiast godzinami w jakich najczęściej pojawiają się tornada lądowe są 14:00-16:00. Należy zwrócić uwagę, że tylko niektóre regiony Golęczewa zostały dotknięte kataklizmem. W centrum Golęczewa nie było zniszczeń mimo dość gęstego zaludnienia. Analizując słowa świadków wydarzeń oraz artykuły w gazecie Sucholeskiej z 1992 roku można mieć dużą pewność, iż Golęczewo dotknęła trąba powietrzna, a zniszczenia opisane przez świadków nie mogły być skutkiem wiatru prostoliniowego. Zebrane opisy zniszczenia pozwalają ocenić siłę tornada na F1/F2 T3-T4. [8]

Zgromadzone informacje prawdopodobnie przyczynią się do uzupełnienia cennej wiedzy w „European Severe Weather Database”.

Jeżeli posiadasz jeszcze jakieś ważne informacje dotyczące zdarzeń z sierpnia 1992 roku zgłoś się do autorki artykułu 🙂

Bibliografia
[1] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/tornado;3988198.html
[2] Zebrane świadectwa osób poprzez środki masowego przekazu oraz przekazy ustne, między innymi poprzez grupę Golęczewianie na Facebooku
[3] Dane dostępne pod adresem: https://eswd.eu/cgi-bin/eswd.cgi
[4] https://www.youtube.com/watch?v=Rk5Y2biSpog, 16.02.2022
[5] https://www.youtube.com/watch?v=WFRXZ_a28Gk, 16.02.2022
[6] https://www.youtube.com/watch?v=y73ZVT56Sz4, 16.02.2022
[7] https://emsaonline.com/resource-library/summer-safety-tips/warning-signs-that-a-tornado-may-develop/
[8] https://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_TORRO 16.02.2022
[9] Gazeta Sucholeska, październik 1992 roku, nr 10, Susza, huragan drzewa i …my, Aleksandra Hoffmanowa
[10] Gazeta Sucholeska, wrzesień 1992 roku, nr 9, Wichura w Golęczewie, Urszula Habrych
[11] Mapa wykorzystana z zasobów Google Mapy

„Wiatr pozrywał dachy z kilku domów mieszkalnych i budynków gospodarczych, połamał drzewa i słupy elektryczne. Uszkodzony został 400-metrowy odcinek sieci elektrycznej. Zniszczeniu uległ dom dróżnika przy trasie Poznań-Piła, który zatarasował przejazd pociągom. Bardzo ucierpiały drzewa na pięknej alei czereśniowej (ul. Tysiąclecia)”

Gazeta Sucholeska, wrzesień 1992 roku, nr 9, Wichura w Golęczewie, Urszula Habrych