Paul Fischer – portret i nekrolog

Jako szef rady budowlanej Komisji Osadniczej Paul Fischer miał decydujący wpływ na projekt wzorcowej wsi w Golęczewie i na architekturę poszczególnych domów. Od lat poszukiwałem bezskutecznie zdjęcia tego człowieka. I wreszcie się udało.

Portret Fischera w czasopiśmie „Ostland” z 1915 roku związany jest z późniejszym, „post-poznańskim” okresem jego życia. W tym czasie zakończył on karierę w Komisji Osadniczej i rozpoczął zupełnie nowy etap, kierując odbudową wsi i miasteczek w ówczesnych Prusach Wschodnich, zniszczonych podczas rosyjskiej ofensywy na począrku I wojny światowej. Swoją drogą, w znanych mi polskich źródłach nigdzie dotychczas nie spotkałem się z informacjami o dalszych losach Paula Fischera.

Podobnie jak ze zdjęciem, także i do tych informacji dotarłem dzięki pomocy i wskazówkom kilku osób. Życiorys Fischera na pewno jest wart dłuższego opracowania, a póki co w tym miejscu przytoczę tłumaczenie jego nekrologu, który ukazał się w piśmie „Zentralblatt der Bauverwaltung” w 1935 roku. W tekście wspomnienia bardzo widoczna jest nuta rewanżyzmu wobec polskiego państwa, które „zabrało” część wschodnich terenów Niemiec.

Paul Fischer ✝

W dniu 3 czerwca tego roku, w wieku 76 lat, zmarł po długich cierpieniach Paul Fischer – tajny radca budowlany i ministerialny w stanie spoczynku. Wielkie zasługi, jakie w ciągu ostatnich dwudziestu lat przed wojną oddał sprawie osadnictwa na [niemieckim] wschodzie jako szef rady budowlanej Królewskiej Komisji Osadniczej dla Prus Zachodnich i prowincji poznańskiej, nie zostały niestety należycie docenione w okresie powojennym – po tym jak w 1919 roku większość niemieckich terenów kolonizacyjnych zostało utraconych na rzecz Polski.

To, co Paul Fischer i jego pracownicy stworzyli tam w zakresie technologii osadnictwa, projektowania urbanistycznego i architektonicznego, to niezliczone, często wzorcowe kompleksy osadnicze, gospodarstwa i domy robotnicze oparte na tradycyjnych wzorach, urokliwe kościoły, szkoły, domy gminne itp. Byłyby one w pełni doceniane także dzisiaj, gdyby nie znajdowały się obecnie poza naszym polem widzenia.

W 1915 roku Paul Fischer został skierowany do Prus Wschodnich, aby kierować odbudową prowincji zniszczonej przez Rosjan. W 1917 został przydzielony do Komisarza Państwowego ds. Mieszkalnictwa w Berlinie, gdzie odegrał kluczową rolę w tworzeniu prawa mieszkaniowego i organizowaniu budownictwa mieszkaniowego. W 1922 r. został mianowany radcą ministerialnym w nowo utworzonym Ministerstwie Opieki Publicznej, z podobnym zakresem zadań. Tam szczególnie zasłużył się w pracy nad przepisami budowlanymi dla Prus i nad organizacją nadzoru mieszkaniowego na miarę współczesnych potrzeb. Po przejściu na emeryturę zamieszkał w Berlinie, nadal zajmując się wszelkimi sprawami, związanymi z dotychczasową dziedziną jego działalności.

Jego nazwisko pozostanie ściśle związane z dziełem jego życia, zwłaszcza z osadnictwem na Wschodzie.